Aaneengeschreven
In deze pagina:
-
Samenstellingen in het algemeen
-
Getallen
-
Bijzondere samenstellingen
van drie of meer delen
-
Overige principes
1 - Samenstellingen in het
algemeen
Laat je nooit van de wijs brengen
door het Engels, want het principe voor het Nederlands is
verrukkelijk eenvoudig:
Dat betekent dat je in ieder geval alle zelfstandige
naamwoorden in principe aan elkaar schrijft. Of een deel van
een samenstelling een zelfstandig naamwoord is, ontdek je al
snel door er een, de
of het voor te
zetten. Lukt dat en krijgt dat woord daardoor niet een andere
betekenis, dan heb je dus een zelfstandig naamwoord.
Bijvoorbeeld:
-
de markt en
het segment, vormen samen
marktsegment
-
de ski en
de verhuur vormen samen
skiverhuur
-
de tandarts en
de assistent vormen samen
tandartsassisten
Nu zijn er een paar
complicaties:
-
In de eerste plaats krijg je
soms wel erg lange of moeilijk uit te spreken woorden. In
dat geval plaats je een verbindingsstreepje:
garageingang kun je beter als garage-ingang
schrijven, zodat duidelijk is dat er geen 'gein' in zit
(zie De nieuwe spelling voor de
keuze tussen trema en streepje),
-
als je een kuil waar je in
vallen kunt wilt onderscheiden van een uilensoort die
valkuil wordt genoemd, kun je beter val-kuil
en valk-uil schrijven,
-
functies en beroepen die een
combinatie van twee gelijkwaardige grootheden zijn kun je
ook beter door een streepje scheiden - een
schilder-dichter bijvoorbeeld, omdat
schilderdichter je zou kunnen laten denken aan
iemand die een schilderachtige dichtstijl heeft.
Om het allemaal nog iets minder simpel te
maken:
-
bij functies waarbij het tweede deel een
specificatie is van het eerste deel, schrijven we de delen
meestal helemaal los - zoals bij hoofd personeel en
consulent werkverschaffing
-
bij letterlijk uit andere talen overgenomen
woorden houden we de originele schrijfwijze aan - zoals
Internet Guide (maar dus wel
Internetgids)
2 - Getallen
Hoewel heel veel schrijvers zich er niets van
aan lijken te trekken, zijn de regeltjes behoorlijk
eenduidig:
-
Getallen die eindigen op honderd of
duizend worden aaneengeschreven.
Dus:
achtenderdig, zevenhonderd en
tweehonderdduizend, maar honderd twintig, en
driehonderdzevenenzestigduizend achthonderd
negentien.
-
Bij breuken schrijven teller en noemer los, tenzij de
breuk bijvoeglijk gebruikt wordt.
We zeggen dus dat een derde van de Tweede Kamer
tegen was, terwijl een tweederde meerderheid voor
stemde.
-
Bij rangtelwoorden schrijven we het getal
en de uitgang aaneen.
Je mag kiezen: 1ste , 2de en 8ste of
1e ,2e en 8e.
3 - Bijzondere samenstellingen van drie of meer
delen
Wat te doen met een zitting van de
Tweede Kamer? Als je er Tweede Kamerzitting van maakt,
dan lijkt het op de tweede zitting van de Kamer, maak je er
Tweedekamerzitting van, dan verlies je hoofdletter
K en die hoort er wel in thuis. Vandaar dat we het
oplossen met een streepje: Tweede-Kamerzitting. Daaraan
kun je een voorbeeld nemen voor alle samenstelling die dat
probleem hebben (Rode-Kruisactie, 5-meifeest
etc.).
4 - Overige principes
-
Als er, daar, hier of
waar voor een voorzetsel staat, wordt het eraan vast
geschreven.
Dus erin, daarboven, waarvoor en
erbovenop.
-
Afleidingen van meerdelige
geografische namen worden in de nieuwe spelling niet meer aan elkaar
geschreven.
Dus een man uit Zuid-Afrika was voorheen een
Zuidafrikaan , maar is in de nieuwe spelling een
Zuid-Afrikaan.
-
Ook zelfstandige naamwoorden
die van meerdelige werkwoorden zijn afgeleid worden
aaneengeschreven.
Dus stel je een machine in bedrijf, dan is dat een
inbedrijfstelling.
-
Combinaties van zelfstandige
naamworden met letters en cijfers worden met een
koppelstreepje geschreven. We schrijven dus
65-plus, VN-conferentie en
e-post.
-
Vormen van scheidbare
werkwoorden schrijven we aaneen, wanneer de delen in de
goede volgorde achter elkaar staan en er geen ander woord
tussen staat. Dus voor opbellen wordt dat ik
zal opbellen, ik belde op, ik heb opgebeld, ik probeer op
te bellen en hang niet op wanneer ik je
opbel.
-
Zie 'De nieuwe
spelling' voor
het gebruik van de tussen-n in
samenstellingen.
|
